Erkekler nasıl dul maaşı alır?

2025 Yılı Asgari ücret rakamı açıklandı. Net 22 bin 104 TL. Marketlerde asgari ücretin açıklanmasının ardından görevliler fiyat etiketleriyle raflarda dolaşır oldu.

İstanbul’da ortalama kira 25 bin civarında. Asgari ücretle çalışan vatandaş 22 bin lira ile bir ay geçinmeye çalışacak. Bir simit fiyatı 15 lira.

Geçen gün bir cafede oturdum. Bir bardak çaya 25 lira ödedim ki en ucuzu bu. Farklı mekânlarda, bir bardak çayın fiyatı 50-60 lira. Gel de yaşa bu pahalılıkta. Bir fincan kahveye ise 100 lira ödedim. İşletme sahibine, bir paketinden en az 20 fincan kahve çıktığını söyledim. İşletme sahibi;  ‘Efendim hayat pahalı, her şeye zam geliyor biz de yetişemiyoruz zamlara. İşyeri kirası, elektrik, su, doğalgaz, işçinin maaşı, sigortası, vergisi derken elime hiçbir şey kalmıyor’ dedi.

İşçi de işveren de vatandaş da dertli

Bir işçi; ‘ Ben asgari ücret alıyorum, evim kira, çocuk da var, eşim de çalışmıyor. Birkaç bin lira bile fazlasını bulsam işten ayrılırım diyor. Birkaç bin lira ile hiç değilse bir iki faturamı öderim’ dedi.

İşveren ise; ‘ Burası kira, işçiye asgari ücret veriyorum kabul etmiyor. O da haklı. Bu fiyat ve zamla, aldığı maaş yetmez. Kendi asgarimizi belirledik. Biz asgarinin biraz daha üzerinde işçi alıyoruz yoksa çalışmam diyor ve işçi bulamıyoruz. Böyle giderse işyerimi de kapatacağım, işçi olarak bir yerde çalışacağım. Canımıza tak etti’ dedi.

İşveren de işçi de, vatandaş da dertli. Kime dokunsan bin ah işitiyorsun.

Milyonlarca vatandaş yıl sonu enflasyon rakamlarını bekliyor. Öyle ya ne kadar maaş zammı alacaklar. Bu ağır yaşam koşullarında elime geçecek yeni maaşla geçinebilecek miyim? Sorusunu duyar gibiyim. ‘Zor görünüyor hem de çok zor’.

Asgari düzeyde yaşam talepleri var!

Yapılacak bu zam oranından etkilenecek kesimlerden bazıları da, dul ve yetimler ile 65 yaş aylığı alacak vatandaşlar. 2024 Yılında en düşük emekli maaşının dahi altında aylık alan bu vatandaşlar, ağır ekonomik koşullarda yaşam mücadelesi veriyor. Temel asgari düşeyde yaşamak istediklerini dile getiriyorlar.

65 yaş aylığı ile yaşam mücadelesi veriyor

Ocak ayında yapılacak zam oranı ile birlikte memur maaş katsayısındaki artışla ne kadar maaş alacağını bekleyen bir başka kesim ise 65 yaş aylığı alan vatandaşlar.

Halk arasında yaşlılık aylığı olarak biliniyor. 2022 Sayılı Kanuna göre sosyal güvencesi olmayan, 65 yaşını doldurmuş, kendisi ve eşi dikkate alınarak aylık olarak kişi başına düşen geliri net asgari ücretin üçte birinden ( 2024 yılı için 5.667,33 TL) az olan vatandaşlara aylık bağlanıyor.

Geçen gün yakın bir arkadaşım aradı sohbet ederken annesinin durumunu anlattı: ‘Annem, 65 yaş aylığı alıyor. Ayda eline 4 bin 100 lira gibi bir para geçiyor. Ben de emekliyim, çocuklarım da okuyor, ev kendimize ait ama yetmiyor. Biz üç kardeş annemin ev kirası, mutfak masrafı ve diğer tüm giderlerini bölüşüp paylaşıyoruz. Hiçbir sosyal güvencesi olmadı annemin. Babamın da yoktu. Bu kadın biz olmasak nasıl yaşayacak bu hayat şartlarında bu parayla.

Annemin ev kirasını aldığı maaşla ödemesi imkânsız. 4 bin 100 lira ile ne yapar bu kadın, neye yeter bu para? Bizim de gücümüz yok ama annemize yaşadığı sürece destek olacağız elbette. Annem gibi binlerce kadın var. Hadi annemin çocukları olarak biz varız. Hiç kimsesi olmasaydı şu dünyada. Tek başına nasıl yaşardı, ne yer, ne içerdi annem. 4 bin 100 lira ile düşünüyorum aklım almıyor, hiç mi düşünmüyorlar, kendilerinin anneleri, babaları yok mu yazık değil mi? Ömürlerinin geri kalanında rahat etsinler,  bitsin bu çektikleri çile çok öfkeleniyorum ve üzülüyorum’ dedi.

Dul erkek de maaş alabiliyor

Bir tanıdığım, geçenlerde ölen karısı nedeniyle aldığı dul aylığının günümüz şartlarında, en düşük emekli maaşının altında olduğunu, kendisinin emekli maaşı olmasa çok zorlanacağını söyledi. 70’li yaşlarda erkek ve yıllar önce karısını kanserden kaybetmişti. Kendisinin işi var ve emekli. Ölen karısının maaşından aylık bağlanmıştı. Yani mesleği olan gelir sahibi dul bir erkek, ayrıca emekli. Ölen karısının maaşı üzerinden hissesine göre dul aylığı olarak alıyor.

Kamuoyunda az bilinen bir konuya da değinmek isterim. Eşi vefat eden erkeğe de dul aylığı bağlanıyor. Halk arasında dul aylığı olarak bilinen ölüm aylığı genellikle kadınlara ödenen bir para olarak algılansa da aslında erkek eşe de dul aylığı bağlanıyor.

Kanunda bu konu hakkında cinsiyet ayrımcılığı yapılmadığını da görmekteyiz. Ayrıca erkek eşin çalışıyor veya emekli olması da aylık bağlanmasına engel değil. Kadına bağlanan şartlar, erkek içinde oluşuyorsa erkeklere de dul aylığı bağlanıyor.

Ancak aylık, erkeğin ikinci kez evlenmesi halinde kesiliyor. Erkek eş evlenmediği süre boyunca ölen karısının maaşını alabiliyor.  Burada akla gelen bir diğer husus, erkeğin ikinci evliliğinde de karısı vefat ederse ikinci ölüm aylığını alabilir mi?

Erkek, ilk evliliğinden ölüm aylığı alırken, ikinci kez evlendiğinde ilk evliliğinden hak ettiği ölüm aylığını alamıyor. Fakat ilk eşinden ölüm aylığı kesilen ve ikinci kez evlenen erkek, ikinci evliliğinde de karısının ölümü halinde bu eşinden dolayı dul aylığına hak kazanmışsa, bu halde iki ölüm aylığını birlikte alamıyor. Yalnızca tercih ettiği aylığı alabiliyor. Bu durumda bir eşe iki eşinden dolayı ölüm aylığı birlikte ödenmiyor.

Dul ve yetim aylığı alan vatandaşların, 2024 yılında en düşük emekli maaşı 12 bin 500 TL üzerinden hesaplanıyor. Dul ve yetim aylığı, ölen kişinin eşine ve çocuk sayısına göre belirleniyor. Yüzde 75 üzerinden 9 bin 375 TL, yüzde 50 üzerinden 6 bin 250 TL, yüzde 25 üzerinden 3 bin 125 TL aylık bağlanıyor.

Ölüm aylığı, ölen sigortalının eşine, çocuklarına, anne ve babasına bağlanıyor. Halk arasında aylık bağlanan hak sahibinin durumuna göre yetim ve dul aylığı olarak isimlendiriliyor.

Ölen sigortalının eşine aylık bağlanması için ölüm tarihinde eşi ile yasal evlilik bağı içinde bulunması gerekiyor. Çocuğu bulunmayan dul eşine yüzde 75, örneğin iki çocuk varsa; eşe yüzde 50 dul aylığı, her bir çocuğa da yüzde 25 oranında yetim aylığı bağlanıyor.

Erkek çocuğu evli dahi olsa 25 yaşına kadar maaş alabiliyor

Evli olup olmadığına bakılmaksızın erkek çocuklarına yükseköğrenim görmeleri halinde 25 yaşına kadar, ortaöğrenim görmeleri halinde 20 yaşına, herhangi bir eğitim kurumunda öğrenim görmemesi halinde ise 18 yaşına kadar, aylık bağlanıyor.

Kız çocuğu evlenene kadar maaş alabiliyor

Kız çocuklarına ise evli olmamaları veya evlenip sonradan boşanması veya dul kalması şartıyla ölüm aylığı bağlanıyor. Kız çocukları için herhangi bir yaş ya da öğrenim şartı bulunmuyor. Kız çocuğu evlenirse ölüm aylığı kesiliyor.

Kız ve erkek çocuklarının kendi sigortalılığı nedeniyle gelir veya aylığı olmaması gerekiyor.

Bu hayat pahalılığı ve zamlarla, mutfak masrafı, temel gıda ihtiyaçları, bir de kiraya da yetmeyen, asgari ücret ve en düşük emekli maaşının da çok altında, kendilerine ödenen bu parayla dul, yetim ve 65 yaş aylığı alan vatandaş nasıl yaşayacak? Nasıl geçinecek?

Cevabını bilen var mı? Vatandaş, çarşı, pazar, market alışverişine yetecek, kirasını ödeyecek bir maaşı olsun istiyor.

Dul ve yetimler, 65 yaş aylığı alan binlerce vatandaş, temel asgari düzeyde yaşam için alım gücünün iyileştirilmesini sağlayacak çözüm bekliyor.